Akademik Kelâm Yazıları -II- ;(Ahlak, Bilgi, İman, Nedensellik, Kötülük, İnsan Fiilleri, Meâd, Yöntem)

“Akademik Kelâm Yazıları -II-” adlı bu editoryal çalışma, İslâm kelâmının ilgi alanına giren önemli meselelere dair kaleme alınmış akademik yazıları bir araya getirmektedir. Çalışmada, kelâmî düşüncenin temel konuları arasında yer alanı ahlak, bilgi, iman, nedensellik, kötülük, insan fiilleri, gayb ve yöntem gibi konular, farklı kelâm ekollerinin veya şahısların klasik kelâm anlayışına atıfla ele alınmaktadır. Kitap, “Mu‘tezilî Ahlâk Teolojisinde Erdemli Bir Yaşamın İmkânı Üzerine Bir İnceleme” başlıklı bölüm ile başlamakta ve burada, Mutezile'nin ahlak ve insan sorumluluğu üzerine olan rasyonel yaklaşımı irdelenmektedir. Bu bölüm, bir yandan Mutezile düşünce sisteminde ahlakın teolojik temellerini ortaya koyarken diğer yandan da bu teolojik ahlak sisteminin erdemli bir toplum inşa etmedeki rolüne odaklanmaktadır. “Kelâmda İman-Bilgi İlişkisi” başlıklı bölümde, sekülerleşme ve din karşıtı akımların etkisiyle ortaya çıkan zihinsel tereddütlerin giderilmesinde bilgi temelli iman anlayışının önemine değinilmiştir. Batı düşüncesinin aksine, İslâm kelâmcılarının iman tanımlarının, Kur'an'ın önerdiği bilgi temelli yaklaşımdan hareketle şekillendiği vurgulanmıştır. Bu bağlamda, iman ile aklî delillerin ilişkisi ve taklidî imanın geçerliliği konularında kelâmcıların farklı görüşleri ele alınmıştır. “Gazzâlî'de Nedenselliğin Anatomisi: Kelam, Felsefe, Mantık ve Tasavvuf Açısından Bir İnceleme” başlıklı bölüm, Gazzâlî'nin klasik nedensellik anlayışına getirdiği eleştiriyi ele alarak, Allah'ın iradesinin mutlaklığına dayalı bir nedensellik tasavvurunu inceler. Gazzâlî, filozoflar tarafından ileri sürülen zorunlu neden-sonuç ilişkisini reddetmiş ve bunu ilahi irade ve sürekli yaratma anlayışıyla ilişkilendirmiştir. Bu yaklaşım, Eş‘arî kelâm ekolünün “âdet” kavramı üzerinden sistematik bir teoriye dönüşmüştür. “Ahlâkî Kötülüklerin Hz. Yûsuf Kıssası Bağlamında Kelâmî Açıdan İncelenmesi” adlı bölümde, ahlâkî kötülüklerin tanrı tasavvuru ve insan iradesiyle ilişkisi incelenmiş ve Kur'an kıssaları rehberliğinde kötülük karşısında erdemli bir tutum geliştirmenin gerekliliği vurgulanmıştır. “Tarihi Art Alanı ve Kulların Fiilleri Bağlamında Hidâyet-Dalâlet Meselesi” bölümde, hidâyet ve dalâlet konuları, kulların fiilleri ve irade özgürlüğü bağlamında tartışılmış, bu konuda Mu‘tezile, Eş‘arîyye ve Mâtürîdîyye'nin farklı yaklaşımları tarihî bir perspektifte analiz edilmiştir. “Günümüz İlahiyatı'nda Gaybî Varlık Olarak Melek” başlıklı bölüm, melek inancını modern ilahiyat açısından ele almakta ve gayb kavramına dair açıklamalar sunmaktadır. Bu bölüm bir yandan gaybî varlıklar çerçevesinde melek inancının İslâm düşüncesindeki konumunu ele alırken diğer yandan da bu konunun iman esaslarıyla ilişkisine vurgu yapmaktadır. “El-Münkız mine'd-Dalâl Bağlamında Gazzâlî Düşüncesinde Metodik Şüphecilik” adlı bölümde, kesin bilgi arayışı bağlamında Gazzâlî'nin şüpheci metodolojisi ele alınmaktadır. Bu bölümde, Gazzâlî'nin hakikat arayışı, eleştirel düşünce ve şüphe krizleri bağlamında incelenmektedir. “Mâtürîdîlik Ekolünün Hadislere Yaklaşımı” başlıklı son bölümde ise Mâtürîdîliğin akıl-nakil dengesine dayalı özgün yaklaşımına vurgu yapılmış ve hadislere yaklaşımlarının da bu çerçevede şekillendiğine değinilmiştir.