Alman İdealizmi II - Hegel

Neden hâlâ Hegel? 1960lardan sonra dünyada, 2000li yıllardan sonra ise ülkemizde Hegele duyulan artan ilginin gerçek kaynağı nedir? Felsefe tarihinde metafiziğin kapanışı, tarihin sonu ve sa¬natın ölümüyle adı özdeş kılınan, düşüncenin bundan sonra ger¬çekleşmesi gerektiği söylenmek suretiyle tarihin oldu-bittileri arasına gönderilerek ölü köpek muamelesine tâbî kılınan Hegel, öğretisindeki derinliğin günışığına her geçen gün daha bir çıkma¬sıyla birlikte, varlığa dair geliştirilmiş düşüncelerin hemen her ala¬nında kendisini göstermeye devam ediyor. Sivil toplum-devlet iliş¬kisine istinaden kamusallıkla ilgili tartışmalarda, sanat-din-bilim- felsefe arasındaki ilişkilerde ve sınır sorununda, tarihi ele alacak olan felsefenin ne menem bir yönteme sahip olacağında, herhangi bir konuyu doğal bir tutumla ve düşünüşle ele almayla felsefî olarak ele alma arasındaki farkı ve bu ikisi arasındaki salınımı gerçekleş¬tirmede Hegele örtük ya da açık bir şekilde gönderme yaptığımız artık daha bir aşikâr. Üç eseri de felsefe tarihinin şaheseri olan çok az filozoftan biridir Hegel.Tinin Fenomenolojisi, Mantık Bilimi ve Hukuk Felsefesinin Anahatları o güne kadar yazılmış ve onlardan sonraki pek çok eser karşısında aşılmazlığını hâlâ sürdürmektedir. Bu eserlerin dışında estetik, din ve tarih alanlarında da Hegelin yazdıkları tartışmalarda temel belirleyicidir. Kendi zamanına kadarki düşünürler arasında Avrupaya yakın coğrafyanın dışındaki dünyayı da hesaba katıp düşüncesine dâhil eden ilk filozof olan Hegelin felsefesi ilk defa bu kadar açıklıkla ve tüm yönleriyle, dünyanın farklı ülkelerindeki önemli Hegel uzmanlarının yorumlarıyla birlikte huzura getiriliyor. Hegel üzerine yazılanlardan kapsamlı bir seçki yapmanın zamanı gelmişti. Üzerine yazmak filozofu yeniden konuşturmaktır. Ondan hesap sormaktır da. Filozof bile ölümlü olduğundan, cevap verme, tartışmaya katılma olanağı yoktur. Fakat bu olanağı olsaydı da fazla¬dan konuşmazdı, çünkü söylemek istediklerini zaten söylemiştir [Uluğ Nutku]. Bu [kitap] da dâhil olmak üzere hiçbir [çalışma], Hegelin büyüklüğünü, açık görüşlülüğünü, zihnindeki kavrayış gü¬cünü, nüfûz edişi ya da derinliği yeterince gözler önüne seremez. O, bizi, zamanın ve anlamın üzerinden görkemli tinsel yaşama yüksel¬tir. Kant ve Hegel, anılan sıraya göre, modern dünyanın Platon ve Aristotelesidir