Binbaşı Kasım'In Hatıraları

Binbaşı Kasım (Ataç, 1884-1961) - 1925 Ayaklanması'nın lideri Şeyh Said'in bacanağı ve Kürt İstiklal ve İhtihsâl Cemiyeti'nin (Azadi) lideri Cıbıranlı Halit Bey'in eniştesi olan Binbaşı Kasım, Hamidiye Aşiret Mektebi'nin ilk mezunlarından biri olarak İkinci Abdülhamid'in yaverliği hizmetinde bulunmuştur. Birinci Dünya Savaşı'nda Hamidiye Aşiret İhtiyat Süvari Alayları'nda görev alarak Kafkas cephesinde ve İran'da süvari alay kumandanı olarak birçok çarpışmaya katıldıktan sonra 1923'te emekliye ayrılarak memleketi Varto'ya yerleşmiştir. 1925 Ayaklanması'nda isyana iştirak sebebiyle tutuklanmış, Şeyh Said'le birlikte Şark Mahkemesi'nde yargılanmış ve neticede beraat etmiştir. Serbest kalınca Elâzığ'a yerleşmişse de kısa bir süre sonra Aydın'ın Söke ilçesinde zorunlu ikamete tabi tutulmuştur. 1925 olaylarında Şeyh Said'den sonra Kürtler arasında en çok bilinen aktörlerden biri Binbaşı Kasım'dır. Yakın dönem Kürt tarihi okumalarında Şeyh Said'e duyulan muhabbetin aksine Binbaşı Kasım hep rencide edilip aşağılanmış, muhbir ve hain olarak anlatılmıştır. Birinci Umum Müfettişi M. Avni Doğan'ın talebi üzerine tarafından vâki teklif üzerine 1947'de Söke'de hatıratını kaleme alan Binbaşı Kasım'ın metne verdiği isim, “Birinci Umûmî Müfettişi Avni Doğan tarafından vâki teklif üzerine yazılan 1341/1925 Şark Hâdisesi hâtıralarım” şeklindedir. Azadi lideri Cıbıranlı Halit Bey'le akrabalık bağları, Şeyh Said ile bacanak olması, hadisesin aktörleriyle olayların başlangıcından öncesine varan ilişkileri, Şeyh Said'in teslim edilmesindeki dâhili, son olarak da Şark İstiklal Mahkemesi'nde yargılanıp beraatine kadar birçok konuya ışık tutması sebebiyle hatırat oldukça önemlidir. Ayrıca Cıbıranlı Halit'in yazdığı mektuplar, mahkeme evrakları, ifade tutanakları, istihbarat bilgileri, mektuplar, şahitlerin ifadeleri ve yüzleştirme beyanları gibi evraklar hatıratın aydınlatılmasına katkı sunmuştur.