Bir Vatandan Bir Vatana; Rusya Müslümanlarından Türk İlim, Fikir ve Siyaset Hayatına Katkıda Bulunanlar _{Rusya Müslümanlarından Türk İlim, Fikir ve Siyaset Hayatına Katkıda Bulunanlar}

Rusya'da Çarlık yönetiminin yıkılması ile egemenliği altında yaşayan Türkî unsurlarda bağımsızlıklarını kazanma ümitleri doğmuştur. 1917-1921 yılları arasında kongreler dü­zenleyen, devlet kurmak üzere mücadele eden siyasi önderlerin bir kısmı başarılı olamamaları üzerine memleketlerini terk etmek mecburiyetinde kaldılar. İran, Afganistan, Finlandiya, Almanya, Fransa, Polonya'ya dağılan siyaset adamlarının ekseriyeti ikinci vatan kabul ettikleri Türkiye'ye gelerek dergi ve gazete çıkardılar, dernekler kurdular. Onların varlıklarından ve faaliyetle­rinden rahatsızlık duyan Sovyetlerin şikâyetleri üzerine 1930 yılından sonra faaliyetlerini sürdürmek üzere Almanya ve Polonya'ya gittiler. Siyasî muhaceretin önderlerinin tarih sahnesinden çekildikleri 1960'lı yıllara kadar devam eden mücadelenin toplu bir tarihi yazılamamıştır. Bu eser, Doğu Türkistan, Kazakistan, Özbekistan, İdil Ural, Kırım, Azerbaycan, Kuzey Kafkasya ve Irak'ı içine alan geniş coğ­rafyada doğmuş ilim, kültür ve politika alanında tanınmış şahısların mücadelelerini, siyasi ve entelektüel çabalarını, birbiriyle ilişkilerini ve döneme dair pek çok detay bilgiyi gün ışığına çıkarıyor.