Birinci Haçlı Seferi Doğu’nun Çağrısı

Eskiden beri hep aynı hikâye anlatılır: Birinci Haçlı Seferi, Papa II. Urbanus'un yaktığı kıvılcımla başlamış, 1099 yılında binlerce Batılı şövalyenin Kudüs'ü Müslümanlardan geri almasıyla sonuçlanmıştır. Peki ya seferin asıl sebebini Roma'nın çok daha doğusunda aramak gerekiyorsa? Peter Frankopan, neredeyse bin yıllık akademik ezberlere karşı çıkarak bu olayın günümüze dek hiç anlatılmamış tarihini mercek altına alıyor. Birinci Haçlı Seferi söz konusu olduğunda neredeyse bütün tarihçiler, papalığın ve Batı'daki gönüllü savaşçıların popüler kahramanlık, trajedi ve güç hikâyelerine başvururken Frankopan Doğu'da, özellikle de Konstantinopolis'te meydana gelen olaylara dikkat çekiyor. Türkler tarafından tamamen kuşatılan ve imparatorluğu çökme noktasına gelince askerî destek için Papa'dan yardım isteyen İmparator I. Aleksios Komnenos'un yeniden sahneye çıkışına şahit oluyoruz. Şimdiye kadar hep görmezden gelinmiş Doğu kaynaklarını temel alan Birinci Haçlı Seferi, bu büyük olayın ardından dünyadaki dengelerin nasıl değiştiğine de ışık tutuyor. Frankopan'ın devrim niteliğindeki bu eseri, Kudüs'ün alınmasının Batı Avrupa'nın günümüzdeki hâkimiyetine nasıl zemin hazırladığını ve modern dünyayı nasıl şekillendirdiğini güvenilir kaynaklardan öğrenmemizi sağlamaktadır. “Frankopan, eşsiz bir anlatım gücüne sahip… Bizans'ın Kudüs'ü kurtarma çağrısı hiçbir zaman böyle anlatılmamıştı. Frankopan'ın getirdiği yeni bakış açısı, Orta Çağ tarihinin zırhında yeni bir silahla delik açıyor. O silah, Doğu'nun çağrısı.” Colin Gardiner, The Oxford Times “Birinci Haçlı Seferi son derece karmaşık bir hikâyeyi ele alsa da bütün siyasi entrikaları, uzlaşmaları ve ihanetleri ustalıkla anlatıyor. Reel politiğin acı gerçekleri maalesef ki peşimizi hiç bırakmamış.” Michael Dirda, The Washington Post “Frankopan'ın Birinci Haçlı Seferi'ne Bizans perspektifinden yaklaşması, Batı merkezci Haçlı Seferleri tarihi anlatısındaki tüm yanlışları düzeltiyor. Bu kitap, Bizans tarafından tertiplenen ve hayata geçirilen Haçlı Seferi'ni ikna edici bir üslupla anlatmaktadır.” Josh Glancy, The Sunday Times “Frankopan, Birinci Haçlı Seferi'nin başlamasının asıl sebepleri olan Bizanslı ve Türk liderleri öne çıkarma projesinde neredeyse bin yıllık akademik birikimin kalesine tırmanmaktan çekinmediğini kanıtlıyor. Akademik olsa da anlaşılır bir dille yazılmış, taraf olmaktan çekinmeyen Birinci Haçlı Seferi, kesinlikle ortalığı birbirine katacak. Kısacası böylesine ikna edici bir eseri kaleme alan Peter Frankopan, çok daha büyük kitlelere ulaşmayı hak ediyor. Tarihçilerin kervanına katılmayıp kendi yolundan gitmesi güven vermektedir.” Nicholas Shakespeare, The Telegraph “Frankopan bir tarihçi ve yazar olarak olağanüstü meziyetlere sahip. Birinci Haçlı Seferi'nin Bizans merkezli olarak güncellenmesi, bunun büyük bir bilgi birikimi ve beceriyle yapılması memnun edici bir gelişme.” BBC History Magazine “Derin akademik bilgileri duru bir dille aktaran etkileyici bir kitap. Steven Runciman'dan beri Haçlı Seferleri literatürüne yapılan en büyük katkı bu eser olmuştur.” John Julius Norwich, yazar “Frankopan, güçlü bir argüman ortaya koyan olağanüstü bir kitapla okurlarını buluşturdu.” Literary Review “Dünyanın en iyi Bizans tarihçilerinden…” Hürriyet “Akademik olsa da anlaşılır bir dille yazılmış, taraf olmaktan çekinmeyen Birinci Haçlı Seferi, kesinlikle ortalığı karıştıracak.” Daily Telegraph “İkna edici ve anlaşılır.” Sunday Times “Dikkatle araştırılmış ve okumaya değer, ikna edici bir eser…” Washington Post “Güç diplomasisi, uluslararası diplomasi ve savaşı içeren ve çoğunlukla mantığa aykırı bir biçimde anlatılan eski bir hikâyeye yepyeni bir yorum…” Time Out “Haçlı Seferleri, 1000 yıldır Batı düşüncesinin merkezinde olmuş ve hakkında birçok kitap yazılmıştır. Haçlı Seferleri uzmanları bu konuda söylenmedik bir şey kalmadığını düşünürken yeni başlayanlar nereden başlayacağını bilemez. Oxfordlu tarihçi Peter Frankopan, her iki grubu da cezbedecek bir argüman ortaya koyuyor. Yaygın inanışa göre Birinci Haçlı Seferi Papa II. Urbanus'un 1095 yılında Clermont Konsili'nde yaptığı konuşma ile başlamıştır. Frankopan buna alternatif başka bir hikâye de olduğunun altını çizmektedir. Bu fikrin Doğu'dan, cüretkâr ve yanlış politikalarla imparatorluğunu tehlikeye atan Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos'un Batı'ya yakarışından kaynaklandığını söylemektedir. Kitabın büyük bir kısmı, hikâyenin çoğu zaman görmezden gelinen Bizans tarafını konu alarak yanlış bilinenleri düzeltmektedir. Frankopan'ın en ilgi çekici katkısı, Aleksios'un ‘Batılılara nasıl yaklaşacağını bilmesi' ve Kudüs'ü bir pazarlama malzemesi olarak kullanmasını dile getirmesidir.” Benjamin Soloway, The Daily “Birinci Haçlı Seferi'nin başlangıcı ve ilerleyişinin yeniden ele alınması açısından büyük bir katkı.” Mark Whittow, Times Literary Supplement “Frankopan'ın yeni çalışması, hem sorularıyla akademisyenleri terletecek hem de genel okura keyifli bir okuma macerası sunacak… Sağladığı katkı paha biçilemez.” S. A. Throop, Choice “27 Kasım 1095 tarihinde, Papa II. Urbanus, Clermont yakınlarında yaptığı konuşma ile 20 yıldan fazla bir süredir Müslümanların elinde olan Kudüs'e girme çağrısı yaptı. Dört yıl sonra Avrupalı askerler Kudüs'e ulaştı ve Müslümanları şehirden çıkararak şehri Hristiyan hâkimiyetine geçirdi. Ancak Frankopan siyasi ve dinî entrikaların iç içe geçtiği bu hikâyede, II. Urbanus'un o gün asker toplamasının asıl sebebinin dört bir yandan Müslümanların kuşatması altında siyasi otoritesini kaybetme tehlikesi yaşayan Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos'un acil yardım çağrısı olduğunu hatırlatıyor. Frankopan, Komnenos'un kızı Anna tarafından yazılan Aleksiad'a da özellikle dikkat çekiyor ve ilk dönemlerdeki toyluğu ile imparatorluk içinde bölünmeye yol açan, öte yandan da cesaretiyle Haçlı Seferleri'ni hayata geçirerek Orta Çağı yeniden şekillendiren ve Avrupa'nın coğrafi, kültürel ve siyasi ufkunu genişleten İmparator'un portresini ustalıkla çiziyor.” Publishers Weekly “Bizans entrikalarıyla dolu bu kitap, akademik kaynakları alışılmadık bir tarzda kullanarak yepyeni ufuklar açıyor. Bildiğimiz Batı hikâyesine İmparator'un ve Doğu'nun penceresinden bakarak yapbozun eksik parçalarını tamamlıyor.” Simon Sebag Montefiore, Kudüs'ün yazarı “Peter Frankopan, İmparator Aleksios'u Birinci Haçlı Seferi'nin merkezine koyuyor; üstelik bunu o kadar büyük bir maharetle yapıyor ki bu önemli olaya dair eksik halkaları tamamlıyor. Frankopan, Aleksios'un karşı karşıya olduğu zorlukları aydınlatarak Orta Çağ Bizans'ının tehlikeli dünyasında hayatta kalmak için gerekli olan cesaret ve becerilere dikkat çekiyor.” Jonathan Phillips “Peter Frankopan, Birinci Haçlı Seferi'nde Bizans'ın rolünü yeniden ele alırken geleneksel yaklaşımlara meydan okuyor. Birincil kaynakların yeni yorumlarına dayanarak duru bir dille kaleme aldığı bu eserinde genel okur için keyifli ve akıcı bir bilgi kaynağı ortaya koyuyor.” Christopher Tyerman “Detayları açısından çok zengin… 80.000 haçlının gerçek Birinci Dünya Savaşı'na neden akın ettiğini açıklıyor.” The Independent