Ceza ve Adalet

Nasıl oluyor da ceza yoluyla adaletin yerine geldiğini düşünüyoruz? Özkan Agtaş bu soruyu kitap boyunca takip ederken, her şeyden önce bize cezanın, antik çağlardaki kökenlerinden günümüze kadar gelen mükemmel bir felsefi tarihini aktarıyor. Bu tarih, Ceza Hukukunun bir tahakküm biçimi olarak farklı tarihsel dönemlerde farklı siyasal biçimler altında nasıl bir dönüşüme uğradığını aydınlatıyor. Cezanın devlet, toplum, politik ekonomi ve polis ile ilişkisini takip ederek nihayetinde Agtaşın politika-sonrası diye nitelediği günümüze ulaşıyoruz: Bugün suç ile siyaset arasındaki eşiğin bulanıklaştığı bir noktadayız. Bu bulanıklaşma, istisnayı kural haline getiren sürecin hedefindeki şeyin, yani siyasallaşma imkânlarını gasbetmenin ve siyasal alanı kapatmanın ayrıcalıklı yollarından biridir. Cezalandırıcı makine ve geçirmekte olduğu dönüşüm de bundan azade değil: Bu makine, politikayı meneden bu çağın temel karakteristiklerini alıp bunları tehlikelilik kavramının rasyonelleştirilmiş, böylece yenilir yutulur kılınmış halinden başka bir şey olmayan bir risk mantığıyla takviye eden özgün bir tekniğin adıdır. Onun çifte hareketini anlamak hiç de güç değil: Bir yandan merkezsizleşme ve böylece kontrol şebekesinin daha alt hiyerarşilerine doğru yayılma yönündeki eğilim. Diğer yanda sertleşme ve cezalandırıcılığın dozunu artırma yönündeki eğilim. Bu arada neyin sessiz sedasız gözden kaybolduğunu ise artık biliyoruz: Adalet iddiası.