Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün Kıbrıs Türkleri Hakkında Hazırlattığı Rapor

Kıbrıs'ın, stratejik konumu yüzyıllar boyunca ada halkı için sorun olmuştur. Kıbrıs, Orta Çağ'da Kudüs'ün dini değerinden dolayı Haçlılar tarafından sonraki yıllarda ise Doğu Akdeniz'de gelişen ticaretten dolayı Venedikliler, Lüzinyanlar, Mısırlılar, Bizanslılar tarafından ele geçirilmiştir. Osmanlı Devleti ise 1571 yılında Kıbrıs'ı fethettikten sonra 307 yıl boyunca adaya hâkim olmuş; ancak 19'uncu yüzyıldaki siyasi gelişmeler adanın Osmanlı egemenliğinden çıkmasına yol açmıştır. Doğu Akdeniz'de stratejik konumda olan Kıbrıs'ın jeopolitik değeri 19'uncu yüzyılda hizmete giren Süveyş Kanalı'ndan dolayı daha da artmıştır. İngiltere hem Süveyş Kanalını kontrol etmek hem de 93 Harbinde büyük kazanımlar elde eden Rus Çarlığının Akdeniz'e ulaşarak bölgesel çıkarlarına zarar vereceği endişesinden Kıbrıs'ın, stratejik konumu yüzyıllar boyunca ada halkı için sorun olmuştur. Kıbrıs, Orta Çağ'da Kudüs'ün dini değerinden dolayı Haçlılar tarafından sonraki yıllarda ise Doğu Akdeniz'de gelişen ticaretten dolayı Venedikliler, Lüzinyanlar, Mısırlılar, Bizanslılar tarafından ele geçirilmiştir. Osmanlı Devleti ise 1571 yılında Kıbrıs'ı fethettikten sonra 307 yıl boyunca adaya hâkim olmuş; ancak 19'uncu yüzyıldaki siyasi gelişmeler adanın Osmanlı egemenliğinden çıkmasına yol açmıştır. Doğu Akdeniz'de stratejik konumda olan Kıbrıs'ın jeopolitik değeri 19'uncu yüzyılda hizmete giren Süveyş Kanalı'ndan dolayı daha da artmıştır. İngiltere hem Süveyş Kanalını kontrol etmek hem de 93 Harbinde büyük kazanımlar elde eden Rus Çarlığının Akdeniz'e ulaşarak bölgesel çıkarlarına zarar vereceği endişesinden engelleyebilmiş, ne de Kıbrıs Türklerinin karşı karşıya olduğusorunlara da çözüm üretmiştir. Bu kitapta Türkiye'nin Kıbrıs'a ve Kıbrıs Türklerinin sorunlarına uzak kaldığı iddia edilen dönemdeki resmi bir ziyaret incelenmiştir. Ziyaretin Cumhurbaşkanı'nın direktifiyle gerçekleştirilmiş olması ve ziyaret sonrasında tespit edilen hususların CHP Hükümetinin ilgili bakanlarına da gönderilerek Kıbrıs Türkleri hakkında tespit edilen sorunlara çözüm aranması bu eylemin farklı bir bakış açısıyla ele alınmasını gerekli kılmıştır. Kitap üç bölüm olarak hazırlanmıştır. "Lozan Barış Antlaşmasından İkinci Dünya Savaşı Sonuna Kadar Olan Dönemde Kıbrıs'taki Gelişmeler" başlıklı Birinci Bölümde; Lozan Barış Antlaşması sonrasında CHP Hükümetlerinin dış politikası ile bunun Kıbrıs'a yansımaları tartışılmış ve bu dönemde Kıbrıs Türklerinin toplum sorunlarının çözümüne yönelik Türkiye'nin girişimleri ele alınmıştır. Aynı bölümde İkinci Dünya Savaşısonrasındaki konjonktürel gelişmeler ve bunların hem Türkiye, hem de Kıbrıs Türklerine etkileri ortaya konularak Türkiyeli öğretmenlerin ziyareti öncesinde Kıbrıs'taki gelişmeler ile Kıbrıs Türklerinin karşı karşıya olduğu sorunlar okuyucun dikkatine sunulmuştur. "Cumhuriyet Halk Partisi Yönetimi'nin Kıbrıs Türk Toplumu Sorunlarının Tespitine Yönelik Girişimi" başlıklı İkinci Bölümde ise; CHP Çorum milletvekili Hasene Ilgaz'ın başkanlığında gazeteci ve öğretmenlerden oluşan kafilenin Kıbrıs ziyareti öncesinde ve sonrasındaki gelişmeler ile bu ziyaret sonrasında sonrasında hazırlanan Kıbrıs Türkleri hakkındaki rapor ele alınmıştır. "Kıbrıs Türk Öğretmenlerin Türkiye'deki Temas ve İncelemeleri" başlıklı Üçüncü Bölümde ise günümüzde hâlâ devam eden Kıbrıs sorunu kapsamında önemli gelişmelerin yaşandığı 1949 yılındaki gelişmeler tartışılmış, Kıbrıs Türk öğretmenlerinden oluşan kafilenin Türkiye'deki temas ve incelemeleri ile bunların yansımaları ele alınmıştır. Bu kitabın hazırlığı aşamasında; hem Türkiye'deki Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında, hem de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)'deki Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi MAAD)'nde taramalar yapılmış, birinci elden ve ikinci elden kaynaklar incelenerek söz konusu döneme ait gelişmeler farklı boyutlarıyla ele alınmış ve nesnel bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.