Güçler Çatışmasında Şeyh Şamil ve Müridlerinin Dünyası

"Kafkasya'nın özgürlük mücadelelerini, özellikle Şeyh Şamil ve müritlerinin inanç ve dünya görüşlerini tarihi süreci içinde incelerken, konunun birçok sorgulamalar getirdiğini gördüm. Pek çok faktör vardı ki, bunlar bu emsalsiz mücadelenin dışında görülmesine rağmen acı sonucu belirlemişti: İslam âleminin çağın gerisinde kalışı, Avrupa'da sanayi devrimi, Avrupa'nın ileri tekniğini iktibas eden Rus İmparatorluğu'nun güney ve doğu sınırlarına yüklenmesi, Kafkasya'da ve Türkistan'da birleşik devletler yerine kabilecilik ve siyasal parçalanmanın hüküm sürmesi,... gibi sebepler kaderi tayin etmişti. Bu yüzden araştırma konusu için, bu geniş bakış açıları içinde "Güçler Çatışmasında Müritlerin Dünyası" ismi uygundu. Ayrıca Kafkaslıların karakter ve sosyal yapıları, ruhi ve ahlâki bir eğitim kurumu olan Tarikatlar (Nakşi ve Kadiri tarikatları) ve prensipleri, tarikattan millî ve siyasi bir ideolojiye dönüşen müridizm, Kafkasya'ya karşı Rus istila hareketleri ve Rusya'nın strateji ve taktikleri, Rus yorumları, Kafkasya'da birleşik bir devlet kurma çalışmaları, Kırım Savaşı'nda Kafkasya'nın istiklali meselesi, Şeyh Şamil'in kişiliği çağımıza uzanan idealleri, hayatından parçalar, kültür çatışmalarından uzlaşmalara, gerçekleşen kehanetler ve yeni imkanlar... gibi ilgi alanındaki konular da incelemeye dahil edilmiştir."