İran Tarihi (I. Dünya Savaşı’nda İran) 1922

Savaşın her zaman bir belirsizlik barındırdığını ifade eden bu sözleri eserinde epigraf olarak kullanan İngiliz General Percy Sykes'ın kaleme aldığı ve o dönemde Yüzbaşı Mehmet Cemal tarafından tercüme edilen İran Tarihi, İran'ın I. Dünya Savaşı sırasında müttefikleriyle, düşmanlarıyla, halkla ve halkın içindeki hainlerle verdiği mücadeleyi akıcı bir üslupla anlatmaktadır. Elbette ihanet, entrika ve ölüm eserde kol gezmektedir. Eserde sadece savaş yılları değil savaş öncesi dönem de anlatılmaktadır. Böylece Petrol kuyularıyla başlayan sürecin dünyada ses getiren petrol şirketlerine nasıl dönüştüğü, katır ve deve gibi hayvanlarla sağlanan nakliye ve ulaşım ağının demir yoluna uzanan gelişme süreci, bankacılık sisteminin kurumsallaşması adım adım gözler önüne serilmektedir. Ve elbette bütün bu gelişmelerde yabancı devletlerin ne derece etkili olduğu açıkça görünmektedir. Eserde başta İran olmak üzere I. Dünya savaşına katılmış olan diğer dünya devletleri İran'la ilişkileri nispetinde yer almaktadır. İngiltere, Amerika, Rusya, Japonya, Türkiye başlıca adı geçen ülkelerdendir. Percy Sykes'ın bizzat şahit olduklarını anlatması bakımından aynı zamanda bir kayıt defteri olan bu kitap, yakın tarihe ayna tutmaktadır ve İran'la sınır komşusu olması sebebiyle Türkiye adına da önemli bilgiler içermektedir.