İş Güvencesi

Prof. Dr. Tankut CENTEL Bu kitap, Türk iş güvencesi sistemindeki yeni gelişmeler hakkında ayrıntılı bir toplu bakışı sağlamakta ve Türk sistemini özellikle Avrupa ülkelerinin sistemleriyle karşılaştırmaya yardımcı olmaktadır. Türkiye, işe iade davalarına zorunlu arabuluculuğu getirmek suretiyle ülkemiz uyuşmazlık çözüm sistemini değiştiren yeni bir İş Mahkemeleri Kanunu'nu 2017 yılında kabul etmiş bulunmaktadır. İş Kanunu'nun 18-21 inci maddeleri, yasal iş güvencesini öngörmektedir. İş güvencesi hükümleri, tüm işyerlerine ve tüm işçilere uygulanacak değildir. Bu hükümler, İş Kanunu'nun güvence kapsamına giren işyerlerini kapsamakta ve uygulanmasından vazgeçilememektedir. 30'dan daha az sayıda işçi çalıştıran işyerleri, iş güvencesi hükümlerinin dışında tutulmuştur. Bu durum, İş Kanunu için bir eksiklik oluşturmakla birlikte, küçük işletmelerin işlemleri için gerekli esnekliği karşılamayı özendirmektedir. Ayrıca, iş güvencesi, işyerinde sadece en az altı aylık kıdemi bulunan işçileri kapsamaktadır. Kitap, özellikle işe iade davalarında uzman olmaya çalışan hukukçular için yazılmış; herşeyden çok, Türkiye'deki şirketlerin insan kaynakları bölümlerine Türk iş mevzuatıyla ilgili temel bilgileri sağlamak üzere hazırlanmıştır. İÇİNDEKİLER KİTAP HAKKINDA III SUNUŞ VII GİRİŞ I. Genel Bakış 1 II. Konunun Önemi ve Sınırlanması 2 1. Konunun taşıdığı önem 2 2. Konuyu sınırlama 3 III. Çalışmanın Amacı ve İzlenen Yöntem 4 1. Çalışmayla izlenen amaç 4 2. Çalışmanın izlediği yöntem 5 IV. Konunun Sunulması 6 Birinci Bölüm İŞ GÜVENCESİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER BİRİNCİ AYIRIM İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI § 1. İŞ GÜVENCESİNİN İÇERİĞİ 11 I. Genel Olarak 11 II. İş Güvencesinin Tanımı ve Unsurları 11 1. İş güvencesinin tanımı 12 2. İş güvencesinin unsurları 13 a. ) İşverenin iş sözleşmesini feshinin sınırlandırılması 13 b. ) İşçinin çalışma hakkının korunması 14 c. ) İş ilişkisinin devamlılığının sağlanması 15 III. İş Güvencesi Türleri 15 1. Dar/geniş anlamda iş güvencesi 15 2. Yasal/akdi iş güvencesi 16 a. ) Yasal iş güvencesi 16 b. ) Akdi iş güvencesi 17 aa. ) Akdi iş güvencesinin içeriği 17 bb. ) Feshe karşı koruyucu akdi sınırlamalar 17 IV. İş Güvencesi Hükümlerinin Sosyo-Ekonomik Yaşama Etkisi 21 1. İş güvencesi sisteminin işlerliğinin sağlanması 21 a. ) Yargısal denetim sistemindeki tıkanmalar 21 b. ) Devlet denetim örgütünün etkin kılınması 22 2. İş güvencesi hükümlerini zorunlu kılan etkenler 22 a. ) İstihdamdaki şişkinliğin önüne geçme isteği 22 b. ) Toplumdaki huzursuzlukları aza indirme hedefi 23 c. ) Sendikal hakların kullanımına işlerlik kazandırma niyeti 23 d. ) Hak arama özgürlüğünü somutlaştırma düşüncesi 24 e. ) İşletmeler arasındaki haksız rekabeti önleme zorunluluğu 24 V. Türk Hukuku Bakımından İş Güvencesinin Kaynakları 25 1. Uluslararası dayanaklar 25 a. ) 158 sayılı Sözleşme 25 aa. ) Sözleşme içeriği 25 bb. ) Sözleşmenin onay görmesi 26 b. ) Avrupa Sosyal Şartı 27 2. Ulusal dayanaklar 27 a. ) Anayasa 27 b. ) İş Kanunu 28 c. ) Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu 29 d. ) İş Mahkemeleri Kanunu 29 VI. İş Güvencesinin Hukuki Niteliği 29 1. İş güvencesi hükümlerinin buyuruculuğu 29 a. ) Mutlak buyurucu iş güvencesi hükümleri 29 b. ) Görece buyurucu iş güvencesi hükümleri 30 2. İş güvencesi hükümlerinden feragat edilmezlik 31 § 2. İŞ GÜVENCESİNİN KAPSAMI 33 I. Genel Olarak 33 II. Yararlanma Kapsamını Daraltma 34 III. Yararlanma Koşulları 35 1. İş Kanunu'na veya Basın İş Kanunu'na tabi olma 35 a. ) İşçi sıfatını taşıma 35 b. ) İş Kanunu'na tabi olma 36 c. ) Basın İş Kanunu'na tabi olma 36 2. İş sözleşmesinin feshedilmiş olması 36 a. ) Fesih yoluyla sona erdirilmiş bulunma 36 b. ) Feshin işverence yapılması 39 aa. ) İşçinin fesih isteğinde bulunması 40 bb. ) İşverenin feshi dışındaki durumlar 40 aaa. ) İşçinin kendi isteğiyle işyerinden ayrılması 40 bbb. ) İşçinin emekli olmak üzere Kuruma başvurması 41 3. Belirsiz süreli iş sözleşmesine dayanarak çalışma 42 a. ) İş güvencesi dışında tutulma 42 b. ) Gerçek anlamda belirli süreli iş sözleşmesi 43 c. ) Mevsimlik işlerde iş güvencesi 45 d. ) Asgari/azami süreli iş sözleşmesinde iş güvencesi 45 4. Otuz veya daha çok işçinin çalıştığı bir işyerinde çalışma 46 a. ) Çalışan işçi sayısının en az otuz işçi olması 46 aa. ) İşçi sayısının temel alınacağı an 48 bb. ) Çalışmanın dayandığı iş sözleşmesinin özelliği 49 cc. ) İşçi sıfatının taşınması 50 b. ) İşverenin aynı işveren olması 50 aa. ) Aynı işverene ait tek bir işyerinin varlığı 51 bb. ) Aynı işverenin birden çok işyerinin bulunması 52 aaa. ) İşyerlerinin aynı işkolunda faaliyet göstermesi 52 bbb. ) Ortak yönetime tabi tutulan işyerleri 53 ccc. ) Türkiye'de faaliyet gösteren yabancı şirket işyerleri 54 5. İşyerinde en az altı aydan beri çalışıyor olma 56 a. ) Altı aylık bekleme süresini doldurma 56 b. ) Bekleme süresinin hesabı 57 c. ) Bekleme süresinin belirlenmesi 59 aa. ) Bekleme süresine esas olacak çalışma süresi 59 bb. ) Aralıklı çalışmalar 60 cc. ) Değişik işyerlerinde geçen süreler 61 dd. ) İşyerinin veya iş sözleşmesinin devrinin etkisi 61 ee. ) İşçilik dışında geçecek süreler 62 6. Belirli nitelikteki işveren vekillerinden olmama 62 a. ) İşveren vekilinin iş güvencesinden yararlanması 62 b. ) İş güvencesinden yararlanmayacak işveren vekilleri 63 aa. ) İşletmenin bütününü yöneten işveren vekilleri 63 bb. ) İşyerinin bütününü yöneten işveren vekilleri 64 cc. ) Güvenceden yoksunluğun kapsamı 65 IV. Yararlanmanın Genişletilmesi 65 İKİNCİ AYIRIM İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNDE GEÇERLİ NEDEN § 3. FESHİN GEÇERLİ NEDENE DAYANDIRILMASI 67 I. Genel Olarak 67 II. İş Sözleşmesinin Feshi İhbar Suretiyle Feshi 67 III. Feshi İhbarın Koşulları 68 1. İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması 68 2. İş sözleşmesinin sürekli iş için yapılmış bulunması 69 3. Yanlardan birinin feshi ihbar etmesi 69 a. ) Feshi ihbar beyanı 69 b. ) Feshi ihbar süresi 69 c. ) Feshi ihbar nedeni 71 IV. Fesih Bildiriminde Geçerli Bir Neden Gösterme 71 1. Geçerli nedenin kapsamı 71 2. Geçerli neden türleri 73 V. Geçerli Neden Oluşturmayan Durumlar 74 1. Geçerli neden sayılmayan durumların kapsamı 74 a. ) Sınırlı sayıda olma 74 b. ) Korunan amaç 74 2. Geçerli neden sayılma