Osmanlı Alim ve Fakihi Muhammed Birgivî'nin Fıkhî Meselelere Yaklaşımı (xvı. Yüzyıl)

Osmanlı Devleti'nin siyasal, toplumsal ve ekonomik açıdan en parlak dönemi Kanunî Sultan Süleyman (926 - 974/1520-1556) ve II. Selim'in iktidarda olduğu yıllar (974-982/1566- 1574) olmuştur. Bu durum idarî ve hukukî konular için de geçerlidir. Osmanlı Devleti'nde icraatlar Hanefî mezhebine göre yapılır, davalar şer'î mahkemelerde görülürdü. Zaman içerisinde ihtiyaçlar sebebiyle şer'î hukukun yanı sıra söz konusu hukuka aykırı olmayan bir nevi tamamlayıcı nitelik taşıyan örfî düzenlemeler yapılmış kanunnameler hazırlanmıştır. Kanunî dönemi bu tür uygulamaların zirvesini oluşturmaktadır. Şeyhülislam Ebussuud'un (ö. 982/1574) ortaya koyduğu hukukî yaklaşımlar da bu alandaki gelişmelere büyük ölçüde katkı sağlamıştır. Osmanlı medrese/eğitim geleneğine göre başta temel İslam bilimleri olmak üzere birçok alanda çok sayıda âlim yetişmiştir. Bunlardan biri de Muhammed Birgivî'dir. Aslen Balıkesirli olan Birgivî'nin (ö. 981/1573) gerçek adı Muhammed b. Pir Ali b. İskender'dir. Ömrünün son on yılında Birgi medresesinde müderrislik yapması ve kabrinin orada bulunması nedeniyle Birgivî adıyla meşhur olmuştur. Başta "Vasiyetname (Risâle-i Birgivî)" ve "et-Tarîkatü'l- Muhammediyye" olmak üzere çok sayıda kitap ve risalesi olan Birgivî, Arap Dili ve Edebiyatı, tefsir, hadis, fıkıh, kelam ve tasavvuf gibi İslamî ilimlerde yetkin bir âlimdir. O, yaşadığı dönemde devlet ve toplum hayatında ortaya çıkan ve çoğu hukukî nitelik taşıyan meseleler hakkında görüş bildirmiş, kitap ve risaleler yazmıştır. Eserlerine bakıldığında onun fıkıhçı yönünün ağır bastığı görülmektedir. Zira o, kendi yazdıkları başta olmak üzere kendisine nispet edilenlerle birlikte yirmiden fazla kitap ve risalede fıkıh konularına yer vermiştir. Eserlerinden bazılarında tamamen fıkıh meseleleri yer almış, bir kısmında ise az sayıda fıkhî meselelere değinilmiştir. Elinizdeki bu kitapta, Birgivî'nin başta temizlik olmak üzere kadınlara mahsus özel durumlar, abdest, gusül, namaz, oruç, hac, zekât, yemin, cenaze, telkin, ıskat-ı salat, devir, kabir ziyareti, ücret karşılığı Kur'an okuma, vasiyetler, vakıf, haklar, arazi, devlet yönetimi, mezhep, içtihad, taklid, tercih, şer'î hükümler, şer'î deliller ve deliller arasında teâruz gibi konularda fıkhî yaklaşımlarına yer verilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÖZKAN 1966'da Balıkesir'in Dursunbey ilçesine bağlı Güğü köyünde doğdu. İlkokulu köyünde, Ortaokulu Dursunbey İHL'de okudu. Lise 1. ve 2. sınıfı Dursunbey İHL'de, 3. ve 4. sınıfı ise Bursa İHL'de okuyarak 1984'te lise öğrenimini tamaladı. 1988'de Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi'nden mezun oldu. 1996'da Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Ana Bilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı'nda "İbn Kayyim el-Cevziyye'nin Eserlerinde Muhakeme Hukuku" adlı teziyle yüksek lisans, 2006 yılında aynı üniversitenin aynı ana bilim dalında "Hanefî Mezhebine Göre Uygulama Açısından İbadet Konularındaki İçtihatlar" adlı teziyle doktora öğrenimini tamamladı. 1988'de Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmeni olarak Batman Teknik Lise ve EML'de göreve başladı. 1992?2008 yılları arasında Bursa Mustafakemalpaşa İHL'de Meslek Dersleri öğretmeni ve Müdür Yardımcısı olarak görev yaptı. 2008-2010 yılları arasında Balıkesir Anadolu İHL'de Meslek Dersleri öğretmeni olarak görev yaptıktan sonra 2010 yılında Balıkesir Muharrem Hasbi Anadolu Lisesi'ne Okul Müdürü olarak atandı. 2013 yılı Mayıs ayında ise Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Hukuku Anabilim Dalı'na öğretim üyesi olarak atandı. 2013-2015 yılları arasında aynı fakültede Dekan Yardımcılığı yaptı. Halen İslam Hukuku Anabilim Dalı Başkanlığı, Fakülte Kurulu ve Fakülte Yönetim Kurulu üyelikleriyle birlikte Ana Bilim Dalı'ndaki görevini sürdürmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı'nda görev yaptığı dönemde çok sayıda hizmet içi eğitim, kurs ve seminere katıldı. 2000-2001 eğitim öğretim yılında dokuz ay süreyle Başbakanlık "Yabancı Diller Eğitim Merkezi"nde Arapça kursuna katıldı. 2012-2013 yıllarında iki yıl süreyle Balıkesir'de Milli Eğitim Bakanlığı'nın "Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi" (FATİH) projesinde okul yöneticilerini eğitmek amacıyla düzenlenen hizmet içi eğitim seminerlerinde eğitici olarak görev yaptı. 2012-2013 eğitim öğretim yılında T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı ve Ulusal Ajans destekli Comenius "Çok Taraflı Okul Ortaklıkları" Projeleri kapsamında, İngiltere, Finlandiya, Polonya ve İtalya'daki okullarla birlikte gerçekleştirilen "U R Unique" projesi proje yönetim ekibinde okul yöneticisi olarak görev aldı. Öğretim üyeliği döneminde ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum, konferans ve panellere katıldı. "Hanefî Mezhebine Göre İbadetlerde İçtihatlar" ve Muhammed Birgivî'nin "Ta'lîkât ale'l-İnâye" adlı risalesinin tahkiki olan "Hâşiyetü'l-Hidâye (Ta'lîkât ale'l- İnâye)" adlı kitaplarıyla yayınlanmış çeşitli makaleleri vardır. Arapça ve Fransızca bilmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır