Tadil Sözleşmesi

ÖNSÖZ .................................................................................................................... v İÇİNDEKİLER ..................................................................................................... vii KISALTMA CETVELİ ....................................................................................... xiii GİRİŞ .................................................................................................................... ..1 I. KONUNUN SEÇİMİNDEKİ ETKENLER VE İNCELEME TARZI ............................ ..4 II.TERMİNOLOJİ TERCİHİ ................................................................................ ..5 A. Tadil Terimi ......................................................................................... 6 B. Dar Anlamda Tadil ve Geniş Anlamda Tadil....................................... 7 C. Temel Sözleşme ve Yan Sözleşme....................................................... 8 D. Bağımlı Sözleşme ve Bağımsız Sözleşme............................................ 8 III. FARKLI HUKUK SİSTEMLERİ İÇERİSİNDE TADİL SÖZLEŞMESİ .................... ..9 A. Eski Hukuk Sistemleri .......................................................................... 9 1. İslam Hukuku'nda Tadil Sözleşmesi .............................................9 2. Roma Hukuku'nda Tadil Sözleşmesi ......................................... 12 B. Modern Hukuk Sistemleri ...................................................................16 1. Kıta Avrupası Hukuku .................................................................. 16 a)Alman Hukuku'nda Tadil Sözleşmesi.................................. 16 b)Avusturya Hukuku'nda Tadil Sözleşmesi ............................17 2. Çin Örneğinde Uzak Doğu Hukuku............................................ 19 BİRİNCİ BÖLÜM - TADİL SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, KONUNUN SINIRLARININ BELİRLENMESİ VE TADİL SÖZLEŞMESİNİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI .......................................... .21 I. TADİL SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE TANIMI................................... 21 A. Tadil Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ..................................................22 1. Alacak Hakkına Yaptığı Etki Bakımından Tadil Sözleşmesi.. 22 a)Tasarruf Sözleşmesi Görüşü ...................................................23 b)Çift Nitelikli Sözleşme Görüşü...............................................24 c)Görüşlerin Değerlendirilmesi..................................................27 c.1. Edim Yükünü Arttıran Tadil Sözleşmeleri ................. 27 c.1.1. Mevcut Edimde Değişiklik YapılmasıSuretiyle Edim Yükünün Arttırılması . 27 c.1.2. Yeni Edim Yükü Tesis Edilmesi SuretiyleEdim Yükünün Arttırılması ................ 29 c.2. Edim Yükünü Azaltan (İbra Etkisi Yaratan) Tadil Sözleşmeleri .............................................................. 30 c.3. Edim Yüküne Etki Etmeyen Tadil Sözleşmeleri ........ 30 2. İsimsiz Sözleşme Olarak Tadil Sözleşmesi................................ 31 3. Sebepten Soyut Sözleşme Olarak Tadil Sözleşmesi................. 33 4. Bağımlı Bir Yan Sözleşme Olarak Tadil Sözleşmesi ............... 35 5. Tadil Sözleşmesinin Tabi Olduğu Hükümler ............................ 36 B. Tadil Sözleşmesinin Tanımı ................................................................37 II. KONUNUN SINIRLARININ BELİRLENMESİ .....................................................37 1.Sözleşmeye Dayanan Borç İlişkisinde Değişiklik YapılmasıHâlleri .............................................................................................. 38 a)Belirlenen Sözleşme İçeriğinin Değiştirilmesi.......................39 b)Münferit Borcun veya Borç İlişkisinin Sona Erdirilmesi.....41 b.1. Münferit Borcun Sona Erdirilmesi ............................. 42 b.2. Borç İlişkisinin Sona Erdirilmesi................................ 42 c)Taraf Değişiklikleri ....................................................................43 2. Sözleşmeye Dayanan Borç İlişkisinde DeğişiklikYapılabilmesinin Kaynakları ....................................................... 48 a)Hâkim Kararı.............................................................................48 a.1. Hâkim Kararı Uyarınca Dar Anlamda Sözleşme Tadili ......................................................................... 49 a.1.1. Sözleşmenin Hâkim Tarafından Yorumlanması....................................... 49 a.1.2. Sözleşmenin Hâkim TarafındanTamamlanması ................................... 51 a.1.3. Sözleşmenin Hâkim Tarafından DeğişenKoşullara Uyarlanması ....................... 52 a.2. Hâkim Kararı Uyarınca Geniş Anlamda Sözleşme Tadili ......................................................................... 54 a.2.1. Hâkim Kararı Uyarınca Taraf Değişikliği ........................................... 54 a.2.2. Hâkim Kararı Uyarınca SözleşmeninSona Ermesi ........................................ 55 b)Kanun Hükmüne Dayanan Taraf Değişiklikleri ..................55 c)Tarafların İradesi ......................................................................56 c.1. Sözleşmeden Doğan Seçimlik Borç ve Seçim Hakkının Kullanılması.............................................................. 56 c.2. Tadil Sözleşmesi......................................................... 59 Ara Sonuç ................................................................................................59 III. TADİL SÖZLEŞMESİNİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI ........ 60 A. İbra ve Tadil Sözleşmesi ....................................................................60 B. Bozma Sözleşmesi ve Tadil Sözleşmesi.............................................62 C. Yenileme ve Tadil Sözleşmesi ...........................................................64 D. Takas ve Tadil Sözleşmesi ................................................................. 66 E. Mahkeme Dışı Sulh ve Tadil Sözleşmesi ...........................................68 F. Borcun İfasını İstememe Vaadi ve Tadil Sözleşmesi .........................69 G. İfa Uğruna Edim ve Tadil Sözleşmesi................................................70 H. Tescil, Terkin ve Tadil Sözleşmesi ....................................................73 İKİNCİ BÖLÜM - TADİL SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ DAYANAĞI VE ÖZELLİKLERİ.......................................................................................................75 I. TADİL SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ DAYANAĞI OLARAK SÖZLEŞME SERBESTİSİ İLKESİ.......................................................................................................... 75 A. Sözleşme Serbestisi İlkesinin Sınırları ...............................................78 B. Sözleşme Serbestisi İlkesinin Sınırı Olarak Tadil Yasakları ..............79 1. TBK m. 27 Sınırlamalarının Tadil Sözleşmesine Etkisi .......... 79 2. Özel Olarak Tadil Yasağı Öngörülen Bazı Haller .................... 79 II. TADİL SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ .......................................................... 81 A. Tarafların Anlaşması ..........................................................................81 1.Genel Olarak................................................................................... 81 2. Tarafların Açık İrade Beyanları Üzerinden Anlaşması............ 83 3. Tarafların Örtülü Kabul Beyanları Üzerinden Anlaşması ....... 84 B. Tadil Sözleşmesinin Konusu ..............................................................84 1. Mevcut Temel Sözleşme................................................................ 85 2. Geçerli Temel Sözleşme ................................................................ 85 3. Sona Ermemiş Temel Sözleşme ................................................... 86 C. Tadil Sözleşmesinin İçeriği ................................................................87 D. Tadil Sözleşmesinin Tarafları.............................................................89 1. Tadil Sözleşmesinde Tarafların Hukuki İşlem Ehliyeti ........... 89 a)Genel Hatlarıyla Fiil Ehliyeti..................................................90 b)Tadil Sözleşmesinin Tarafı Olarak Gerçek Kişiler ve FiilEhliyeti .......................................................................................91 b.1. Tadil Sözleşmesinin Tarafı Olarak Fiil Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetli Gerçek Kişiler................... 91 b.2. Tadil Sözleşmesinin Tarafı Olarak Fiil Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsiz Gerçek Kişiler ................ 92 b.3. Tadil Sözleşmesinin Tarafı Olarak Fiil Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsiz Gerçek Kişiler .............. 92 b.4. Tadil Sözleşmesinin Tarafı Olarak Fiil Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetli Gerçek Kişiler ................ 95 c)Tadil Sözleşmesinin Tarafı Olarak Tüzel Kişiler ve FiilEhliyeti .......................................................................................96 d)Tadil Sözleşmesi ve Tasarruf Yetkisi ....................................97 2. Tadil Sözleşmesinde Temsil......................................................... 98 E. Tadil Sözleşmesinin Şekli ..................................................................99 1. Şekle Tabi Temel Sözleşmenin Tadili ...................................... 100 a)Kanuni Yazılı Şekle Tabi Temel Sözleşmenin Tadili ...... 103 a.1. Kanuni Yazılı Şekle Tabi Temel Sözleşmenin Esaslı Noktalarını Hedef Alan Tadil Sözleşmesinin Şekli 103 a.1.1. Kanuni Yazılı Şekle Tabi Temel Sözleşmenin EsaslıNoktaları Kapsamında Asli Edim Yükümünü Hafifleten veya Ortadan Kaldıran Tadil Sözleşmesi 103 a.1.2. Kanuni Yazılı Şekle Tabi Temel Sözleşmenin EsaslıNoktaları Kapsamında Asli Edim Yükünü Arttıran Tadil Sözleşmesi ..................................................... 105 a.2. Kanuni Yazılı Şekle Tabi Temel Sözleşmenin Yan Noktalarını Hedef Alan Tadil Sözleşmesinin Şekli 106 b)İradi Şekle Tabi Temel Sözleşmenin Tadili ...................... 106 2. Şekle Tabi Olmayan Temel Sözleşmenin Tadili ..................... 108 F. Tadil Sözleşmesinin Kurulma Zamanı ve Etkisi .............................. 108 1. Tadil Sözleşmesinin Kurulma Zamanı ..................................... 108 2. Tadil Sözleşmesinin İleriye Etkili Hüküm Doğurması .......... 110 G. Özün Korunması Unsuru.................................................................. 111 H. Devamlılık Unsuru ........................................................................... 114 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM - TADİL SÖZLEŞMESİNİN BAZI ÇEŞİTLERİ ............... 115 I. İfaya İlişkin Tadil Sözleşmeleri .......................................................... 115 A. İfa Konusuna İlişkin Tadil Sözleşmesi............................................. 118 1.Genel Olarak ...........................................................................118 2.İfa Yerine Edim Sözleşmesi (datio in solutum) ................. 119 B. İfanın Taraflarını Konu Alan Tadil Sözleşmesi ............................... 125 1.İfanın Pasif Tarafını Konu Alan Tadil Sözleşmesi............128 a)Genel Olarak .............................................................. 128 b)Şahsi Edim Yükü Çerçevesinde Üçüncü Kişinin İfasınaİlişkin Tadil Sözleşmesi ve Edim Üzerindeki Etkisi . 131 c)Maddi Edim Yükü Çerçevesinde Üçüncü Kişinin İfaYasağı Sözleşmesi ve Edim Üzerindeki Etkisi .......... 135 2.İfanın Aktif Tarafını Konu Alan Tadil Sözleşmesi ...........137 a)Genel Olarak .............................................................. 137 b)Üçüncü Kişiye İfa Yükümlülüğünün Özel GörünümüOlarak Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme .................... 140 C. İfa Yerinin Değiştirilmesine İlişkin Tadil Sözleşmesi ..................... 147 D. İfa Zamanının Değiştirilmesine İlişkin Tadil Sözleşmesi ................ 151 1.Genel Olarak ...........................................................................151 2.Erteleme Sözleşmesi ..............................................................154 3.Erken İfayı Yasaklayan Sözleşme........................................157 II.Diğer Tadil Sözleşmeleri.................................................................. 159 A. Ceza Koşulu Anlaşması ............................................................ 159 B. Faiz Anlaşması............................................................................ 165 SONUÇ................................................................................................................. 169 YARARLANILAN KAYNAKLAR..................................................................... 173