9786057898227
547960
https://www.hesapli24.com/turkcede-birlesik-ekler
Türkçede Birleşik Ekler
14.29
Dünya üzerindeki dillerin yapısal özellikleri dikkate alınarak yapılan sınıflandırmada, bir grubu "Eklemeli Diller"
oluşturur. Eklemeli dillerin tipik bir örneği olarak kabul edilen Türkçede sözcük türetme ve çekimi üstlenen ekler,
geçmişten günümüze çeşitli bakımlardan bir değişim süreci geçirir. Bu süreçte meydana gelen değişikliklerden biri de
ek birleşmeleridir. Türkçede iki veya daha fazla unsur birleşerek kendi işlevlerini kaybedip farklı işlevler üstlenir ve
birleşik yapılı ekler meydana gelir.
Eklerin sözcük köklerine kendilerinden önceki kısmın anlamını niteleyecek şekilde sıralanmaları, Türkçenin
eklenme sisteminin bir gereğidir. Bu şekilde sıralanan bazı ekler birtakım sebeplerden dolayı kendinden önceki ekle
kaynaşır, eklerin bu kaynaşmış şekilleri genelleşerek sözcük kök veya gövdelerine birleşik şekilleriyle getirilir ve
varlıklarını birleşik biçimleriyle sürdürürler.
Bu çalışmada, Orhun, Uygur ve Karahanlı Türkçesi dönemlerindeki birleşik ekler; Türkçenin tarihî ve çağdaş
dönemlerini temsil eden metinler ve günümüzde tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinin gramer yapısı üzerine yazılmış
kitaplar eşliğinde incelenmiş; yapı ve birleşme sebepleri bakımından bir sınıflandırılmaya tâbi tutulmuştur. Eski Türkçe
döneminde yer alan birleşik eklerin hem Eski Türkçe döneminde hem de Harezm, Kıpçak, Eski Anadolu ve Çağatay
Türkçesi dönemlerinde; çağdaş Türk lehçelerinden Türkiye, Azerbaycan, Türkmen, Gagavuz; Özbek, Yeni Uygur; Kazak,
Kırgız, Tatar; Altay ve Tuva Türkçelerindeki durumları ve işlevleri ortaya konmuştur. Böylece eklerin tarihî akış
içerisinde geçirdiği ses değişiklikleri veya başka gramatikal değişmeleri, kazandıkları yeni kullanılış şekilleri veya
işlevleri, ayrıca kaybettikleri işlevler tespit edilmiştir. Çağdaş Türk lehçeleri içerisinde her lehçe grubundan seçilen
birkaç lehçe incelemeye alınmış, özellikle konuşuru fazla olan lehçeler seçilerek çalışmanın Türk dilinin geneline yakın
bir bölümünü temsil etmesi sağlanmıştır.
Dünya üzerindeki dillerin yapısal özellikleri dikkate alınarak yapılan sınıflandırmada, bir grubu "Eklemeli Diller"
oluşturur. Eklemeli dillerin tipik bir örneği olarak kabul edilen Türkçede sözcük türetme ve çekimi üstlenen ekler,
geçmişten günümüze çeşitli bakımlardan bir değişim süreci geçirir. Bu süreçte meydana gelen değişikliklerden biri de
ek birleşmeleridir. Türkçede iki veya daha fazla unsur birleşerek kendi işlevlerini kaybedip farklı işlevler üstlenir ve
birleşik yapılı ekler meydana gelir.
Eklerin sözcük köklerine kendilerinden önceki kısmın anlamını niteleyecek şekilde sıralanmaları, Türkçenin
eklenme sisteminin bir gereğidir. Bu şekilde sıralanan bazı ekler birtakım sebeplerden dolayı kendinden önceki ekle
kaynaşır, eklerin bu kaynaşmış şekilleri genelleşerek sözcük kök veya gövdelerine birleşik şekilleriyle getirilir ve
varlıklarını birleşik biçimleriyle sürdürürler.
Bu çalışmada, Orhun, Uygur ve Karahanlı Türkçesi dönemlerindeki birleşik ekler; Türkçenin tarihî ve çağdaş
dönemlerini temsil eden metinler ve günümüzde tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinin gramer yapısı üzerine yazılmış
kitaplar eşliğinde incelenmiş; yapı ve birleşme sebepleri bakımından bir sınıflandırılmaya tâbi tutulmuştur. Eski Türkçe
döneminde yer alan birleşik eklerin hem Eski Türkçe döneminde hem de Harezm, Kıpçak, Eski Anadolu ve Çağatay
Türkçesi dönemlerinde; çağdaş Türk lehçelerinden Türkiye, Azerbaycan, Türkmen, Gagavuz; Özbek, Yeni Uygur; Kazak,
Kırgız, Tatar; Altay ve Tuva Türkçelerindeki durumları ve işlevleri ortaya konmuştur. Böylece eklerin tarihî akış
içerisinde geçirdiği ses değişiklikleri veya başka gramatikal değişmeleri, kazandıkları yeni kullanılış şekilleri veya
işlevleri, ayrıca kaybettikleri işlevler tespit edilmiştir. Çağdaş Türk lehçeleri içerisinde her lehçe grubundan seçilen
birkaç lehçe incelemeye alınmış, özellikle konuşuru fazla olan lehçeler seçilerek çalışmanın Türk dilinin geneline yakın
bir bölümünü temsil etmesi sağlanmıştır.
Yorum yaz
Bu kitabı henüz kimse eleştirmemiş.