Zararı Azaltma Külfeti

Zararı azaltma külfeti, hem haksız fiil sorumluluğunda, hem de sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumlulukta tazminatın hesaplanmasında büyük bir önemi haizdir. Zarar gören, zararını en düşük düzeyde tutabilmek için kendisinden beklenen makul önlemleri almak zorundadır. Makul önlemlerin kapsamı, somut olayın özellikleri dikkate alınarak, dürüstlük kuralı çerçevesinde belirlenir. Zararı azaltma külfetinin ihlalinin haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde en önemli uygulama alanlarından biri, bedensel zararlardır. Bedensel zarara uğrayan kişinin, makul bir önlem olarak değerlendirilebildiği takdirde tedavi olması ve yeni durumuna adapte olmayı sağlayacak başka tedbirlere başvurması gerekir. Çalışmamızda, bedensel zararlara ilişkin tazminat hesaplamasında uygulamada ortaya çıkabilecek sorulara cevap bulunmaya çalışılmıştır. Sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumlulukta ise zararı azaltma külfetinin ihlali, pek çok tartışmayı beraberinde getirmektedir. Özellikle bu külfetin ihlalinin, tazminat dışında kalan, aynen ifa veya sözleşmeden dönme gibi hakların kullanılmasını sınırlandırıp sınırlandırmayacağı çalışmamızda ele alınan başlıca konulardan biridir. Ayrıca zararı azaltma külfetinin, çeşitli sözleşme tiplerine ilişkin olarak Türk Borçlar Kanunu'nun özel hükümlerinde yer alan görünümleri de ayrıntılı olarak incelenmiş; bu çerçevede özellikle satım sözleşmesinde satıcı veya alıcının ikame işlem yapmasının hangi şartlar altında zararı azaltma külfetinin bir gereği olduğu değerlendirilmeye çalışılmıştır. Satım sözleşmesinde zararı azaltma külfeti incelenirken, Türk hukukunun bir parçası haline gelen Milletlerarası Taşınır Mal Satımına İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması (Viyana Satım Sözleşmesi) hükümleri de Türk Borçlar Kanunu hükümleri ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.(TANITIM YAZISI) İÇİNDEKİLER GİRİŞ Birinci Bölüm Zararı Azaltma Külfetinin Temel Özellikleri ve Doğması İçin Aranan Şartlar §1. Zararı azaltma külfetine genel bakış I. Zararı azaltma külfetinin anlamı ve uygulama alanı II. Zararı azaltma külfetinin varlık nedeni III. Zararı azaltma külfetinin hukuki niteliği A. Borç ve külfet ayrımı B. Zararı azaltma ödevinin borç-külfet ayrımı çerçevesinde değerlendirilmesi IV. Zararı azaltma külfetinin hukuki dayanağı §2. Çeşitli hukuk sistemlerinde zararı azaltma külfeti I. Uluslararası metinlerde A. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Viyana Antlaşması (CISG) 1. CISG'ın uygulama alanı 2. CISG'da zararı azaltma külfeti B. Uluslararası ticari sözleşmelere ilişkin Unidroit ilkeleri 1. Unidroit ilkelerinin hukuki niteliği ve uygulama alanı 2. Unidroit ilkelerinde zararı azaltma külfeti C. Avrupa Sözleşme Hukuku İlkeleri 1. Avrupa Sözleşme Hukuku İlkelerinin uygulama alanı 2. Avrupa Sözleşme Hukuku İlkelerinde zararı azaltma külfeti II. Kıta Avrupası hukuk sistemleri A. Türk-İsviçre hukukunda 1. TBK ve İBK'nın genel hükümlerinde düzenleniş tarzı 2. TBK ve İBK'nın özel hükümlerinde düzenleniş tarzı B. Alman hukukunda C. Fransız hukukunda III. Anglo-sakson hukukunda §3. Zararı azaltma külfetinin doğması için aranan şartlar I. Sorumluluk doğuran bir fiilin varlığı A. Sorumluluk doğuran fiilin gerçekleşmesi, zararın meydana gelmesi ve zararı azaltma külfetinin doğma anı 1. Sorumluluk doğuran fiilin gerçekleşmesi ve zararın meydana gelmesi 2. Zararı azaltma külfetinin doğma anı B. Zarar verenin kusurunun ağırlığının, zararı azaltma külfetinin değerlendirilmesinde rol oynayıp oynamayacağı sorunu II. Zarar görenin zarar verene karşı dava yoluna başvurması A. Tazminat talebi B. Aynen ifa talebi 1. İsviçre ve Türk doktrini ile uygulamasında sorunun çözümü 2. Uluslararası metinlerde sorunun çözümü 3. Değerlendirme III. Zarar görenden alması beklenen makul önlemlerin bulunması A. Önlemlerin makul olup olmadığının değerlendirilmesinde dikkate alınacak hususlar 1. Zararı azaltmanın beklenebilirliği 2. Zarar verenin sorumluluk doğuran fiilden sonraki davranışları B. Makul önlemlerin alınmamasının zarar görenin kusuru olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sorunu 1. İhmalin değerlendirilmesinde ölçüt 2. Zararı azaltma külfetine aykırı hareketin kusur olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği C. Makul önlemlere ilişkin masraflar 1. Farklı türden zararı azaltma önlemleri 2. Zararı azaltmaya yönelik önlemlerin masraflarının zarar verenden avans olarak talebi meselesi İkinci Bölüm Zararı Azaltma Külfetinin Sonuçları ve Türk Hukukundaki Özel Görünümleri §4. Zararı azaltma külfetinin ihlalinin etkisi: Zararın hesaplanmasında mı yoksa tazminatın belirlenmesinde mi rol oynar? I. Doktrinde ileri sürülen görüşler A. Tazminatın hesaplanmasındaki etken B. Zararın belirlenmesindeki etken C. Karma etken 1. İlliyet bağının kesilmesi ölçütü 2. Mevcut ve müstakbel zarar ayrımına dayanan ölçüt II. Bu görüşlerin ortaya çıkardığı farklı sonuçlar A. Sorumluluğun paylaştırılması açısından sonuçlar B. Sosyal sigortalar hukuku açısından sonuçlar III. Türk ve İsviçre uygulamalarında kabul edilen görüşler A. Yargıtay kararlarında zararı azaltma külfeti B. İsviçre Federal Mahkeme kararlarında zararı azaltma külfeti IV. Değerlendirme §5. Zararı azaltma külfetine uygun hareket edilmesinin sonuçları I. Makul önlemlere ilişkin masrafların zarar verene yüklenmesi A. Önlemler başarıyla sonuçlanırsa B. Önlemler başarıya ulaşmazsa II. Makul önlemleri aşan, daha büyük bir özenin gösterilmesi neticesinde alınan önlemlerin masrafları III. Makul olmayan önlemlerin masrafları §6. Zararı azaltma külfetinin ihlalinin sonuçları I. Tazminat miktarının belirlenmesi açısından II. Çeşitli hakların kaybı veya sınırlandırılması açısından A. Aynen ifa talebi 1. Genel olarak B. Sözleşmeden dönme hakkı 1. Genel olarak 2. Sözleşmeden dönme hakkının zararı azaltma külfeti çerçevesinde sınırlandırılması C. Ayıptan doğan bedelde indirim hakkı §7. Zararı azaltma külfetinin sorumluluk hukukundaki görünümleri I. Bedensel zararda A. Tıbbi tedaviye yönelik önlemler 1. Tedavi olma ödevi 2. Tedavi masraflarını ve buna bağlı diğ